20 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΜΑΝΟΥ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ

Είκοσι χρόνια συμπληρώθηκαν από το θάνατο του Μάνου Χατζιδάκι.

Ο κορυφαίος Έλληνας μουσικοσυνθέτης, διανοούμενος και ποιητής έφυγε από τη ζωή στις 15 Ιουνίου του 1994 αφήνοντας πίσω του μία σημαντική πολιτιστική κληρονομιά.

 

«Γεννήθηκα στη Ξάνθη μια Τρίτη 10 το βράδυ, την 23η Οκτωβρίου του 1925, τότε που έγινε η ποτοαπαγόρευση και οι γονείς μου σαν τρελοί χόρευαν τσάρλεστον στους δημόσιους χορούς και στις πλατείες της πολιτείας. Σαν άνοιξα τα μάτια μου, είδα με απορία πολύ κόσμο να περιμένει την εμφάνισή μου. Το ίδιο συνέχισα κι αργότερα ν’ απορώ, όταν με περίμεναν κάπου να φανώ. Προσπάθησα όλον τον καιρό που μέναμε στην Ξάνθη, να γνωρίσω σε βάθος τους γονείς μου και να εξαφανίσω την αδελφή μου. Δεν τα κατάφερα και τα δυο. Έτσι μετακομίσαμε στην Αθήνα το ’32 και δεν στάθηκε δυνατό να λησμονήσω την αποτυχία μου. Άρχισα να ζω και να εκπαιδεύομαι στην πρωτεύουσα ενώ παράλληλα σπούδαζα τον έρωτα και την ποιητική λειτουργία του καιρού μου. Μ’ επηρεάσανε βαθιά ο Ερωτόκριτος, ο Στρατηγός Μακρυγιάννης, το εργοστάσιο του Φίξ, ο Χαράλαμπος του Βυζαντίου, το υγρό κλίμα της Θεσσαλονίκης, και τα άγνωστα πρόσωπα που γνώριζα τυχαία και παρέμειναν άγνωστα σ’ όλα τα χρόνια τα κατοπινά. Έγραψα ποιήματα και πολλά τραγούδια, και ασκήθηκα ιδιαίτερα στο να επιβάλλω τις απόψεις μου με δημοκρατικές διαδικασίες – πράγμα που άλλωστε με ωφέλησε τα μέγιστα σαν έγινα υπάλληλος τα τελευταία χρόνια. Απέφυγα μετά περίσσιας βδελυγμίας ό,τι τραυμάτιζε το ερωτικό μου αίσθημα και την προσωπική μου ευαισθησία. Γι’ αυτό κι από νωρίς, μετά τον πόλεμο ακριβώς, σταμάτησα όλα τα μαθήματα της Μουσικής. Γύρισα τον κόσμο και ανεκάλυψα ότι τα πρόσωπα που μ’ ενδιαφέρανε έπρεπε να μιλούν απαραιτήτως τα Ελληνικά – γιατί σε ξένη γλώσσα η επικοινωνία γίνονταν οδυνηρή κι εξαφάνιζε το μισό μου πρόσωπο. Το 1972 επέστρεψα σχεδόν οριστικά στον τόπο και ίδρυσα καφενείο που το ονομάσαμε «Πολύτροπο», ίσαμε την μεταπολίτευση του ’74 όπου και το ’κλεισα μια κι άρχιζε η εποχή των γηπέδων και των μεγάλων λαϊκών εκτονώσεων. Κράτησα την ψυχραιμία μου και δεν εχόρεψα εθνικούς και αντιστασιακούς χορούς στα γυμναστήρια και στα γεμάτα από νέους γήπεδα. Έτσι κατάφερα να ολοκληρώσω την τραυματισμένη από την παιδική μου ηλικία προσωπικότητα, καταλήγοντας να πουλώ «λαχεία στον ουρανό» και προκαλώντας τον σεβασμό των νεοτέρων μου μια και παρέμεινα ένας γνήσιος Έλληνας και Μεγάλος Ερωτικός ». – Μ.Χ.

[ΑΠΟ ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΜΑΝΟΥ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ]

 

Ο Χατζιδάκις πέρα από το μεγάλο μουσικό και ορχηστρικό του έργο, άφησε πίσω του τέσσερα βιβλία με ποιήματα και σχόλια: Μυθολογία  (Κεραμεικός, 1966 - Ύψιλον, 1980) , Μυθολογία Δεύτερη (Άγρα, 1982), Τα Σχόλια του Τρίτου (Εξάντας, 1980) και Ο καθρέφτης και το Μαχαίρι (Ίκαρος, 1988).

Το 2007, οι ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΓΡΑ συγκέντρωσαν σε ενιαίο χαρτόδετο τόμο τις δύο ποιητικές συλλογές που τύπωσε ο Μάνος Χατζιδάκις :  τη ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ (Κεραμεικός, 1966 - Ύψιλον, 1980) και τη ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ ΔΕΥΤΕΡΗ (Άγρα, 1982), οι οποίες είχαν μείνει για χρόνια εκτός κυκλοφορίας. Η συλλεκτική αυτή έκδοση περιλαμβάνει δύο σχέδια του Γιάννη Μόραλη και χειρόγραφες σημειώσεις του μεγάλου συνθέτη.

"Η Μυθολογία του Μάνου Χατζιδάκι δεν είναι καθαυτό ποίησις ή, ακριβέστερα, δεν είναι μόνο ποίησις. Είναι η επέκταση μιας συγκεκριμένης μουσικής δημιουργίας μέσα στον ελεύθερο ποιητικό χώρο". 

Αυτά σημειώνονταν στην α' έκδοση της Μυθολογίας του Μάνου Χατζιδάκι το 1966. 

ΠΡΟΣΕΥΧΗ

Ω Δία,

ας χαθώ μες στον καιρό

δίχως σπουδή

και δίχως βία.

Από την ποιητική συλλογή του Μάνου Χατζιδάκι: ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ ΔΕΥΤΕΡΗ.

Ο συνθέτης ΝΙΚΟΣ ΞΥΔΑΚΗΣ έγραψε ένα εξαιρετικό κείμενο για τον ΜΑΝΟ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ που εκδόθηκε στο βιβλίδιο ΤΑ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΑ ΤΗΣ ΜΑΡΣΑ ΜΑΤΡΟΥΧ – Η ΑΘΗΝΑ ΤΟΥ ΟΦΕΙΛΕΙ ΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΤΗΣ...

"[…] Τελευταία φορά τον βλέπω στη συναυλία εκείνη του Σουνίου, επανάληψη στην τηλεόραση. Καλοκαίρι. Τον βλέπω μέσα στους ανέμους. Σε εκείνα τα μέρη, εκεί, σηκώνονται αντάρες από την όστρια. Η μουσική σε ζοφερούς καιρούς… Να χτυπάνε τα μικρόφωνα, να βουίζουν από τους ανέμους, παρτιτούρες ν' ανεμίζουν και να φεύγουν στον αέρα. Ψήγματα μιας θείας μουσικής, οι φωνές, τα λόγια, να χάνονται και να ξανάρχονται. Η τηλεόραση σαν να κάνει το θαύμα της. Πουθενά το ακροατήριο. Πουθενά ο βράχος. Πουθενά ο ναός, πουθενά ο Ποσειδώνας. Εκείνος στη μέση. Η μορφή του σαν εκείνη του καπετάνιου μέσα στον ταραγμένο πόντο, μίλια μακριά στα σκοτεινά, γνέφει, γυρεύει με ήχους τα σημάδια πως πλησιάζει ξηρά. Πως υπάρχει τόπος. […]
Κρατώ στα χέρια μου τη μουσική του, χρυσή ταμπακέρα γεμάτη μέσα με υπόλευκα λεπτά φίνα τσιγαρόχαρτα. Το πού θα βρούμε τον εκλεκτό καπνό, είναι υπόθεση του καθενός μας. […]"

- [Από το Η Αθήνα του οφείλει τη μουσική της…]

Στο κείμενο «Η Αθήνα τού οφείλει τη μουσική της», που πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Η Καθημερινή" τον Ιούνιο του 1999 και επαναδημοσιεύθηκε από την "Άγρα" το 2002 μαζί με "Τα τριαντάφυλλα της Μάρσα Ματρούχ",  ο συνθέτης Νίκος Ξυδάκης, δίνει μια φωτεινή εικόνα της Αθήνας των αρχών της δεκαετίας του '60 μέσω της «αχρονολόγητης» μουσικής του Μάνου Χατζιδάκι, που του ενέπνευσε την αγάπη για την πόλη αλλά και τη διάθεση να γράψει κι εκείνος μουσική.