Ήταν χαμένη. Χαμένη ανεπανόρθωτα. Ανήκε στον μεγάλο αυτοκράτορα, μα αυτός δεν την ήξερε, δεν ήξερε τίποτα γι’ αυτήν. Ήταν μικροσκοπική κι ασήμαντη, πιο ασήμαντη από τις ασήμαντες μυγούλες που βούιζαν στην κάμαρα του αυτοκράτορα, αόρατες ή κι ενοχλητικές ίσως γι’ αυτόν. Αόρατη η κι ενοχλητική ίσως : όπως κι αν ήταν, αυτή τον αγαπούσε. Η καρδιά της ήταν θερμή, τρυφερή, νέα. Κάποιες στιγμές, με το βλέμμα προσηλωμένο σε κάποιο από τα πορτραίτα του, ένιωθε κι η ίδια σαν τις μυγούλες που, μικροσκοπικές κι ασήμαντες κι ενοχλητικές, σέρνονταν πάνω στη ζωγραφιά.
Ο ασύγκριτος Γιόζεφ Ροτ, στο μυθιστόρημα αυτό του 1935, φαντάζεται τις τελευταίες ένδοξες μέρες του Ναπολέοντα, τις εκατό μέρες αφότου κατάφερε να δραπετεύσει από τη νήσο Έλβα ώς την τελειωτική του ήττα στο Βατερλώ. Η αφήγηση αυτού του εντυπωσιακού έργου, που τοποθετείται στο πρώτο εξάμηνο του 1815 κυρίως στο Παρίσι, γίνεται από δύο διαφορετικές οπτικές γωνίες : από τη μία είναι ο ίδιος ο Ναπολέοντας κι από την άλλη η ταπεινή αφοσιωμένη πλύστρα του παλατιού Αντζελίνα Πιέτρι, μια άτυχη κοπέλα που του ’χει δώσει οριστικά και αμετάκλητα την καρδιά της. Ο Ροτ καταφέρνει να εκφράσει με αριστοτεχνικό τρόπο τη βαθιά θλίψη που συνδέει τη μοίρα τους.
Η λυρική κομψότητα και οι υποβλητικές ατμοσφαιρικές λεπτομέρειες, που αποτελούν την υπογραφή του Ροτ, στις Εκατό μέρες αγγίζουν την τελειότητα.
Αυτό που ιδίως ελκύει τον Ροτ –το αποκαλύπτει σε μια επιστολή– είναι η δυνατότητα να δείξει τον Ναπολέοντα « στη μόνη φάση της ζωής του στην οποία εμφανίζεται η “ανθρώπινη” πλευρά του και συνάμα η δυστυχία του… Θέλησα να παρουσιάσω έναν “μεγάλο ανδρα” σαν έναν “ταπεινό” άνθρωπο ». Για να δείξει αυτή την κρυφή πλευρά του Ναπολέοντα, τη στραμμένη προς το σκοτάδι και την αυτοκαταστροφή, ο Ροτ διεισδύει με λεπτότητα και ταυτόχρονα με ωμότητα στην ψυχολογία του.
Αλλά το πιο επιτυχημένο τέχνασμα ήταν το ότι αντιστοίχισε τη μοιραία πορεία του Ναπολέοντα –πολύ δύσκολο να την αφηγηθείς μετά τις τόσες εξιστορήσεις που έχουν γίνει– με εκείνη της άσημης Αντζελίνας Πιέτρι, μιας πλύστρας στο παλάτι, μίας εκ των αναρίθμητων γυναικών που « όπως όλες οι γυναίκες της χώρας (ίσως κι όλες οι γυναίκες όλης της γης) αγαπούσαν τον αυτοκράτορα ». Στο τέλος, μολονότι η σκιά της ιστορίας μοιάζει να δυναστεύει τα πάντα, θα φανεί πως οι δύο μοίρες κατά κάποιο τρόπο συγκλίνουν στην απόγνωση και σε μια πεισματική αφοσίωση.
« Δεν υπάρχει ίσως σύγχρονος συγγραφέας ικανότερος να συνδυάζει έτσι
το μυθιστορηματικό με το ποιητικό,
να παντρεύει τον
σίγουρο και δυνατό ρεαλισμό
με τις σπινθηροβόλες
δυνάμεις της μεταφοράς και της παρομοίωσης ».
– JAMES
WOOD
« Το σύνολο του έργου του
Γιόζεφ Ροτ είναι χωρίς υπερβολή
μια tragédie
humaine γραμμένη με τις τεχνικές
της σύγχρονης
λογοτεχνίας
».
–NADINE GORDIMER
« Υπάρχει ένα ποίημα σε κάθε
σελίδα του Γιόζεφ Ροτ ».
– JOSEPH
BRODSKY
« Δεν είναι ίσως ο αληθινός
Ναπολέοντας. Αλλά είναι ασφαλώς
ένα σπουδαίο
πλάσμα που βγαίνει μέσα από τις σελίδες ».
–JAKE KERRIDGE, The
Telegraph
Ο ΓΙΟΖΕΦ ΡΟΤ (1894-1939)
ήταν ένας από τους σπουδαίους υμνητές της κοσμοπολίτικης κουλτούρας που άνθησε
τις τελευταίες μέρες της αυτοκρατορικής Αυστρο-Ουγγαρίας. Από το 1932 δηλώνει
σ’ έναν φίλο του : «Πρέπει να φύγουμε. Θα κάψουν τα βιβλία μας και θα είμαστε
εμείς ο στόχος... Πρέπει να φύγουμε ώστε μόνο τα βιβλία μας να παραδοθούν στην
πυρά». Στις 30 Ιανουαρίου του 1933, τη μέρα που ο Χίτλερ γίνεται καγκελάριος
του Ράιχ, ο Ροτ μεταναστεύει οριστικά στο Παρίσι, όπου και πεθαίνει το 1939, σε
ηλικία μόλις σαρανταπέντε ετών. «Είναι η εγκαθίδρυση της βαρβαρότητας και η
βασιλεία της κόλασης. Μόνο το αληθινό Ρήμα θα μπορέσει να σώσει την εποχή,
προσφέροντας πατρίδα σ’ αυτούς που δεν έχουν πλέον».
Μεταξύ πολλών άλλων, στους θαυμαστές του
συγκαταλέγονται οι Nadine Gordimer, Joseph
Brodsky, J. M.
Coetzee, Elie Wiesel,
Jeffrey Eugenides, Cynthia
Ozick κ.ά.
ΑΛΛΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ
ΓΙΟΖΕΦ ΡΟΤ ΣΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΓΡΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου