Δελτίο τύπου | Ο ΜΑΥΡΟΣ ΑΓΓΕΛΟΣ του Antonio Tabucchi

Φωτογραφία εξωφύλλου: Guardian 2003
(c) Robert and Shane ParkeHarrison
www.parkeharrison.com

ANTONIO TABUCCHI 

O ΜΑΥΡΟΣ ΑΓΓΕΛΟΣ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ : ΑΝΤΑΙΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΙΔΗΣ



Εκδόσεις ΑΓΡΑ, Απρίλιος 2014
Αριθμός σελίδων : 208, Τιμή : 15,00 Ευρώ
ISBN: 978-960-505-028-3

 

 

 

 

 

Οι Εκδόσεις Άγρα, που έχουν εκδώσει 20 βιβλία του Αντόνιο Ταμπούκι στα ελληνικά, σε μεταφράσεις πάντα του Ανταίου Χρυσοστομίδη, κυκλοφορούν ένα παλαιότερο σπουδαίο βιβλίο του 1990. Πρόκεται για το πρώτο βιβλίο του συγγραφέα που κυκλοφορεί στην Ελλάδα μετά τον πρόωρο θάνατό του το 2012.

«Οι άγγελοι είναι απαιτητικά όντα, ιδιαίτερα εκείνα της ράτσας που το βιβλίο αυτό πραγματεύεται. Δεν έχουν απαλά πούπουλα, έχουν ένα τρίχωμα, που τσιμπάει», γράφει στο σύντομο σημείωμα με το οποίο προλογίζει τον Μαύρο άγγελο ο Αντόνιο Ταμπούκι. Ο ίδιος αγαπούσε ιδιαίτερα αυτές τις έξι «μαύρες», σχεδόν γοτθικές ιστορίες, με τους παράξενους τίτλους και τα φαντάσματα που τις κατοικούν, ίσως επειδή ορισμένα από τα θέματα που περισσότερο απασχόλησαν τη λογοτεχνία του –το παρελθόν που επιστρέφει πάντα ακάλεστο, οι ενοχές που βασανίζουν αλλά δεν διορθώνουν ποτέ τίποτα, η επίμονη δύναμη των ανομολόγητων επιθυμιών, η σκοτεινή παρουσία ενός πανταχού παρόντος κακού, η διπλή όψη των πραγμάτων, το αξεδιάλυτο μυστήριο της ανθρώπινης ύπαρξης, η απροσδιόριστη μαγεία της ποίησης– εδώ δίνονται με μια διάχυτη απαισιοδοξία αλλά και μια μυστηριώδη δύναμη και ομορφιά, από αυτές που μόνο η μεγάλη λογοτεχνία μπορεί να προσφέρει.

Το να μπεις στο μυθιστορηματικό σύμπαν του Αντόνιο Ταμπούκι σημαίνει να αφεθείς να πιαστείς σε έναν απέραντο ιστό αράχνης όπου οι τρύπες είναι τόσο σημαντικές όσο και το δίχτυ. Και να υποχρεώσεις, ίσως, τον εαυτό σου να διατρέξει όλο το έργο, λίγο λίγο, ψάχνοντας για ψίχουλα. Αυτά τα αφηγήματα είναι παγίδες. Αφού όμως το θύμα συναινεί, σημαίνει ότι προαισθάνεται την ευχαρίστηση που το περιμένει».

– BERNARD COMMENT, 1995

 

---

Με την ευκαιρία της κυκλοφορίας του πρώτου βιβλίου του Αντόνιο Ταμπούκι που εκδίδεται στην Ελλάδα από την «Άγρα» μετά τον πρόωρο θάνατό του το Μάρτιο του 2012, δημοσιεύουμε τον επιμνημόσυνο λόγο του Έλληνα εκδότη του:

ΤΙΜΗΤΙΚΗ ΕΠΙΜΝΗΜΟΣΥΝΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ
ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΤΟΝΙΟ ΤΑΜΠΟΥΚΙ
[Βεκιάνο, Πίζα, 1943 –Λισαβώνα, 25 Μαρτίου 2012]

Maison de l’Amérique Latine, Παρίσι, 9 Μαΐου 2012

Ο ΑΝΤΟΝΙΟ ΤΑΜΠΟΥΚΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Ο Αντόνιο Ταμπούκι έλεγε συχνά ότι θεωρούσε την Ελλάδα ως την τρίτη του πατρίδα, μαζί με την Ιταλία και την Πορτογαλία. Τον συνάντησα το 1996 στην Αθήνα. Μέχρι τότε υπήρχαν 4-5 από τα βιβλία του που είχαν κυκλοφορήσει στα ελληνικά από άλλους εκδότες. Αρχίσαμε σύντομα να δημοσιεύουμε τα έργα του στις Εκδόσεις Άγρα, ξεκινώντας με το μικρό κόσμημα που είναι Η γυναίκα του Πόρτο Πιμ. Μέχρι σήμερα έχουν εκδοθεί είκοσι βιβλία του, στις πολύ ωραίες μεταφράσεις του Ανταίου Χρυσοστομίδη, που έγινε ένας μεγάλος φίλος και στενός συνεργάτης του Ταμπούκι. Ο Ανταίος Χρυσοστομίδης, άλλωστε, τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης του 2003 για το Είναι αργά, πολύ αργά. Ξαναμετέφρασε κάποια από τα πρώτα βιβλία του Ταμπούκι που είχαν εκδοθεί στα ελληνικά σε άλλες μεταφράσεις, γιατί ο συγγραφέας ήθελε τα βιβλία του σε κάθε γλώσσα να έχουν μία φωνή.

Από το 2002 ο Ταμπούκι οργάνωσε ένα εκδοτικό παιχνίδι – όλα του τα νέα βιβλία κυκλοφορούσαν ταυτόχρονα, ή σχεδόν, στην Ιταλία στον Carlo Feltrinelli, στη Γαλλία στον Christian Bourgois (και αργότερα στον Gallimard) σε μεταφράσεις του άλλου του φίλου και συνεργάτη Bernard Comment, και στην Ελλάδα, στις Εκδόσεις Άγρα. Μια τριπλή παρουσία σχεδόν ταυτόχρονη κάθε νέου του βιβλίου σε τρεις χώρες. Οι τρεις εκδότες γίναμε κάτι σαν τους Τρεις Σωματοφύλακες για το έργο του.

Στην Ελλάδα εκδώσαμε τέσσερα βιβλία του Ταμπούκι που δεν υπάρχουν αλλού. Το Ένα πουκάμισο γεμάτο λεκέδες το 1999 (ένα βιβλίο συζητήσεων με τον Ανταίο Χρυσοστομίδη πάνω σε όλα τα μέχρι τότε βιβλία του), ένα μικρό βιβλίο για τις ταινίες του Pedro Almodóvar (με τις φωτογραφίες του γιου του Μικέλε) το 2006, έναν μικρό δίγλωσσο τόμο με τον τίτλο Λογοτεχνίας εγκώμιο το 2010 (σε συνέκδοση με το Ιταλικό Ινστιτούτο Αθήνας) και το Δύο ελληνικά διηγήματα το 2000.

Ο Ταμπούκι αγάπησε πιστά τη χώρα μας, και η Ελλάδα του ανταπέδωσε αυτή την αγάπη. Υπάρχουν πρωταρχικά, βεβαίως, οι φανατικοί του αναγνώστες. Ακολούθως το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης το 2010 τον αναγόρευσε Επίτιμο Διδάκτορα του Τμήματος Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας, και η πόλη των Χανίων στην Κρήτη τον ανακήρυξε Επίτιμο Δημότη της το 2011, ένα χρόνο πριν το θάνατό του.

Το 2000 δύο υπέροχες γυναίκες των Χανίων, οι αδελφές Ιωάννα και Ρένα Κουτσουδάκη, που έχουν το θαυμάσιο παλιό αρχοντικό ξενοδοχείο «Δώμα», κάλεσαν τον Αντόνιο και τη γυναίκα του Marie-José να κάνουν διακοπές. Δεν τον γνώριζαν προσωπικά, η αρχική σχέση έγινε μέσα από τα βιβλία. Από τότε συγκεντρωνόμασταν στο «Δώμα» κάθε χρόνο. Ήταν το ετήσιο τελετουργικό μας για 12 χρόνια χωρίς διακοπή.

Εκεί έμαθα να βλέπω την ομορφιά αυτού του πολύ σύνθετου και δύσκολου ανθρώπου. Ένας άντρας ιδιαίτερα γαλαντόμος και γενναιόδωρος με τους ανθρώπους που αγαπούσε και εκτιμούσε, με πολύ χιούμορ, αλλά και συνεχείς, απρόβλεπτες, αλλαγές διάθεσης. Όταν η γυναίκα του Μαρί-Ζοζέ κατέβαινε από το δωμάτιο το πρωί, διακρίναμε το βαρόμετρο της διάθεσης του Αντόνιο. Ακολούθως, όταν εκείνος κατέβαινε, αρχίζαμε μια δημοκρατική συζήτηση για την επιλογή της παραλίας. Εννιάμισι φορές στις δέκα ήταν η ίδια παραλία, αυτή που εκείνος προτιμούσε, με μια μικρή ταβέρνα από πάνω, που σερβίρει πάντα την ωραιότερη αχινοσαλάτα σε όλη την Ελλάδα, και με υπέροχους ανθρώπους, που έγιναν φίλοι. Συχνά, οδηγώντας προς την παραλία τραγουδούσε με μια δυνατή φωνή, αλλά και λίγο παράφωνα, ιταλικά τραγούδια της δεκαετίας του ’60, μέσα στο καλοκαιρινό τοπίο της Κρήτης με τα εκκωφαντικά τζιτζίκια. Όμως πέρυσι, τη χρονιά πριν το τέλος του, γυρνώντας από την παραλία τραγουδούσε με τη Μαρί-Ζοζέ το Saudade, σε έναν τόνο πιο μελαγχολικό.

Θαύμαζα πάντα και εκτιμούσα τις λέξεις που επέλεγε για να μιλήσει για συγγραφείς και βιβλία, με βαθιά γνώση, αγάπη και γενναιοδωρία. Επίσης τις επίμονες απόψεις του για κοινωνικά και πολιτικά θέματα. Έδινε τις δημόσιες μάχες του χωρίς να φυλάξει τα νώτα του, με μεγάλη εντιμότητα αλλά και πείσμα μουλαριού, χωρίς πολιτική ορθότητα. Το πλήρωσε πολλαπλώς.

Σ’ αυτές τις συναντήσεις στην Κρήτη, όλοι του οι φίλοι ζήσαμε συχνά το άγχος του δημιουργού. Έβαζε πολύ ψηλά τον πήχυ στις αναζητήσεις του, απέρριπτε πράγματα, κι όταν δυσκολευόταν να δώσει μορφή σε μια ιδέα του, ζούσε αυτή την αγωνία με εντυπωσιακό τρόπο, με εντάσεις, τεντωμένα νεύρα και κεφαλαλγίες.

Όταν το κείμενο ενός άρθρου ή ενός διηγήματος έβρισκε τον τόνο και το δρόμο του, ο Ταμπούκι ήταν ευχαριστημένος, ήθελε να το συζητήσει, να ρωτήσει τη γνώμη ανθρώπων στους οποίους είχε εμπιστοσύνη. Όταν οι ιδέες έρχονταν, έψαχνε κάποιον για να του υπαγορεύσει, για να μη χαθεί η έμπνευση. Έπρεπε αυτός να είναι ιδιαίτερα οικείος, κάποιος με τον οποίο δεν θα ένιωθε την ανάγκη να αυτολογοκριθεί. Στην Κρήτη αυτό συνέβαινε συχνά με τον Ανταίο Χρυσοστομίδη, τον μεταφραστή του. Τότε λοιπόν δεν τον άφηνε να πάει να κολυμπήσει και τον κρατούσε κοντά του για να του υπαγορεύσει κάτι στην ταβέρνα ή στο καφενείο. Όταν έφτανε αυτή η στιγμή, ο Αντόνιο Ταμπούκι είχε ήδη δουλέψει όλο το κείμενο στο κεφάλι του κατά τις προηγούμενες μέρες και κατά τις νύχτες αϋπνίας, είχε τότε πλέον βρει σχεδόν όλες τις λέξεις.

Ο Αντόνιο Ταμπούκι υπήρξε για τις Εκδόσεις Άγρα ένας από τους συγγραφείς που διαμόρφωσαν τη φυσιογνωμία του οίκου. Με τίμησε με την εμπιστοσύνη και τη φιλία του. Από την άλλη, την ώρα που η Ελλάδα βρίσκεται σε τραγική κατάσταση και όπου συχνά στην Ευρώπη μας χαρακτηρίζουν άχρηστους, τεμπέληδες, κλέφτες κ.λπ., η άνευ όρων φιλία του για τη χώρα μας και τους ανθρώπους της θα μας λείψει πολύ.

Σταύρος Πετσόπουλος
Εκδόσεις Άγρα 

 

---

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Ο ANTONIO ΤΑΜΠΟΥΚΙ γεννήθηκε στην Πίζα το 1943. Μια από τις αντιπροσωπευτικότερες φωνές της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, έγραψε μυθιστορήματα, διηγήματα, δοκίμια και θεατρικά έργα. Υπήρξε επίσης ο επιμελητής των ιταλικών εκδόσεων των έργων του Φερνάντο Πεσσόα. Τα βιβλία του μεταφράστηκαν σε περισσότερες από σαράντα χώρες.
            Μερικά από τα μυθιστορήματά του διασκευάστηκαν για τον κινηματογράφο από γνωστούς Ιταλούς και ξένους σκηνοθέτες, όπως ο Ρομπέρτο Φαέντσα, ο Αλαίν Κορνώ, ο Αλαίν Ταννέρ και ο Φερνάντο Λόπες, ή για το θέατρο από σκηνοθέτες όπως ο Τζόρτζιο Στρέλερ και ο Ντιντιέ Μπεζάς.
Βραβεύτηκε με τα πιο έγκυρα διεθνή βραβεία, μεταξύ των οποίων τα «Pen Club», «Campiello» και «Viareggio-Repaci» στην Ιταλία, τα «Prix Médicis Étranger», «Prix Européen de la Littérature» και «Prix Mediterranée» στη Γαλλία, το Ευρωπαϊκό «Αριστείον», το «Nossack» στη Γερμανία, το «Europäischer Staatspreis» στην Αυστρία, τα «Hidalgo» και «Francisco Cerecedo» στην Ισπανία.
Τιμήθηκε επίσης με τους τίτλους του «Officier des Arts et des Lettres» στη Γαλλία και του «Comendador da Ordem do Infante Dom Henrique» στην Πορτογαλία.
Δίδαξε για πολλά χρόνια στο Πανεπιστήμιο της Σιένας καθώς και σε πολλά πανεπιστήμια του εξωτερικού, μεταξύ των οποίων το Bard College της Νέας Υόρκης, το École des Hautes Études και το Collège de France στο Παρίσι.
Έγραφε συστηματικά σε πολλές ιταλικές και ξένες εφημερίδες και σε περιοδικά, παρεμβαίνοντας συχνά στα πολιτικά, κοινωνικά και πολιτιστικά τεκταινόμενα της χώρας και του κόσμου (Corriere della Sera, L'Unità, II Manifesto, Le Monde, El País, Diário de Notícias, La Jornada, Die Allgemeine Zeitung, La Nouvelle Revue Française, Lettre Internationale).

Υπήρξε μέλος και συνιδρυτής του Διεθνούς Κοινοβουλίου Συγγραφέων.
Ήδη από το 2000 το Italian Pen Club τον είχε προτείνει στη Σουηδική Ακαδημία ως υποψήφιο για το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας.
Αγάπησε πολύ την Ελλάδα, την οποία θεωρούσε τρίτη πατρίδα του, μετά την Ιταλία και την Πορτογαλία. Η Ελλάδα τον τίμησε επίσημα: το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης τον αναγόρευσε Επίτιμο Διδάκτορα του τμήματος Ιταλικής γλώσσας και φιλολογίας το 2010 και η πόλη των Χανίων τον ανακήρυξε Eπίτιμο Δημότη της το 2011.
Ο Αντόνιο Ταμπούκι έφυγε από τη ζωή στις 25 Μαρτίου 2012, ύστερα από σύντομη ασθένεια.

---

Εξώφυλλα των βιβλίων του Α. Ταμπούκι στις Εκδόσεις Άγρα