Πέμπτη 23 Φεβρουαρίου 2017

Νίκος Κούνδουρος (1926-2017)


Με μεγάλη λύπη μάθαμε ότι σήμερα Τετάρτη 22 Φεβρουαρίου 2017 απεβίωσε νωρίς το απόγευμα ο Νίκος Κούνδουρος. Η κηδεία του θα γίνει το Σάββατο 25 Φεβρουαρίου στις 12 το μεσημέρι στο Α’ νεκροταφείο. Γεννήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου του 1926 στην Αθήνα, αλλά πολιτογραφήθηκε από τους Κρητικούς γονείς του στην Κρήτη, την οποία λάτρευε μέχρι τέλους.

Το 2016, οι Εκδόσεις Άγρα κυκλοφόρησαν δύο βιβλία του: ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΙΜΑΙΑ-1991 (από την περίοδο τον γυρισμάτων της ταινίας του «Μπάυρον») και ΜΝΗΜΗ ΑΠΕΙΘΑΡΧΗΤΗ - ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ (αυτοβιογραφικό κείμενο).
 


Ο Νίκος Κούνδουρος πολιτικά ενταγμένος στην Κατοχή και στον εμφύλιο, πέρασε τρία χρόνια εξόριστος στη Μακρόνησο. Λίγο μετά, άρχισε τη σπουδαία σταδιοδρομία του στον κινηματογράφο.

ΦΙΛΜΟΓΡΑΦΙΑ

Κινηματογράφος
  • Μαγική πόλις (1954)
  • Ο δράκος (1956)
  • Οι παράνομοι (1958)
  • Το ποτάμι (1960)
  • Μικρές Αφροδίτες (1963)
  • Vortex ή Το πρόσωπο της Μέδουσας (1967)
  • Τραγούδια της φωτιάς (1975)
  • «1922» (1978)
  • Μπορντέλο (1984)
  • Μπάυρον: Μπαλλάντα για ένα δαίμονα (1992)
  • Οι φωτογράφοι (1998)
  • Το Πλοίο  (2011)
Τηλεοπτικά ντοκιμαντέρ
  • Ιφιγένεια εν Ταύροις (1991)
  • Αντιγόνη (1994)
  • Ελληνιστί Κύπρος



Την περίοδο της δικτατορίας βρέθηκε στο Παρίσι. Είχε σπουδάσει Καλές Τέχνες και ζωγράφιζε μέχρι το τέλος της ζωής του. Συνδέθηκε στενά, με αδελφική φιλία, με τον Μάνο Χατζιδάκι. Επίσης, υπήρξε φίλος σπουδαίων Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών, ποιητών, συγγραφέων, σκηνοθετών.
Ήταν παντρεμένος με τη θεατρολόγο Σωτηρία Ματζίρη. Είχε δύο παιδιά, τον Σήφη και τη Διαλεχτή.

Μας τίμησε πολλαπλώς στην «Άγρα», εμπιστευόμενος τα δύο τελευταία του βιβλία.


 *


Εκδόσεις Άγρα, Δεκέμβριος 2016
Περιστοιχισμένος από τις σκιές εκείνων που αγάπησε και δεν είναι πια μαζί του (και όσων ζουν, διεκδικούν και αγωνίζονται για αξιοπρέπεια), ο Νίκος Κούνδουρος της πολιτικής ανυπακοής, της γενναιοδωρίας, του πνεύματος και των ταλέντων γράφει ιστορία· ένα θησαυρό για να μπορέσουμε να ερμηνεύσουμε το σήμερα.

Ο ΝΙΚΟΣ ΚΟΥΝΔΟΥΡΟΣ καταθέτει τις μνήμες του από την Κατοχή, τα Δεκεμβριανά, την τρίχρονη περιπέτεια στη Μακρόνησο, τη φιλία του με τον Μάνο Χατζιδάκι, τον Ελύτη, τον Μίκη Θεοδωράκη κι άλλες προσωπικότητες με τις οποίες συνδέθηκε στη ζωή του, για καθεμιά από τις ταινίες που γύρισε –τον Δράκο, τη Μαγική πόλη, τους Παράνομους, τις Μικρές Αφροδίτες, το Μπορντέλο, τον Μπάυρον και τις άλλες. Επίσης, γράφει σε μια ζωηρή αφήγηση για τα χρόνια της εξορίας στο Παρίσι και τις περιπλανήσεις του στην Ευρώπη στα χρόνια της δικτατορίας, για τα αγαπημένα πρόσωπα της οικογένειάς του, τη μάνα του και τ’ αδέλφια του, και για τον γενέθλιο τόπο, τον Άγιο Νικόλαο στο Λασίθι της Κρήτης.

2014, ΚΡΗΤΗ, ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ. Είμαι άραγε σε κάποιο άγνωστο σημείο ή στο τέλος του ταξιδιού ; Δεν μπορώ να φτιάξω πια δικές μου ιστορίες και καταφεύγω στα εύκολα. Στο παρελθόν, στην τυμβωρυχία, στο ξέθαμα παλιών τάφων, γοητευμένος από το προσδοκώμενο ξάφνιασμα.
Τίποτα δεν με φοβίζει. Η μνήμη, τρυφερή και οικεία, κάνει να σμίξουν όλα σε μια γιορτή, απρόσιτη στους άλλους, στημένη μόνο για μένα.
Μετρώ την ιστορία του τόπου μου και αφήνω στη μέση μια αφήγηση, και πιάνω μια άλλη που θα την αφήσω κι αυτή στη μέση, σαν τα ριζίτικα τραγούδια της Κρήτης – οι τραγουδιστάδες δεν λένε ποτέ τον τελευταίο στίχο γιατί ό,τι τελειώνει έχει πεθάνει.
Είμαι ό,τι έχω ξεχάσει. Άραγε ό,τι ήταν να γίνει έγινε ; Τα πολλά έχουν κιόλας γίνει και τα λίγα με περιμένουν.
Μέσα σε μια μνήμη απειθάρχητη –πώς αλλιώς δηλαδή να είναι οι μνήμες;– έχουν φωλιάσει χρόνια τώρα καμώματα που ο χρόνος επιμένει να τα κρατάει στην άκρη του μυαλού. Θυμάμαι μικρές ιστορίες, τόσο μικρές που τώρα μου φαίνονται σαν παιχνίδια που τα σπρώχνω στην άκρη, γιατί άλλα παιχνίδια πιο σοβαρά ζητάνε χώρο για να επιζήσουν.


 *


Εκδόσεις Άγρα, Φεβρουάριος 2016
Γλυκιά και καλή και ατίθαση και μακρινή καλή μου, καλημέρα. Το χωριό Σαμπρούντογιε βρίσκεται στη Γιάλτα και η Γιάλτα είναι στην Κριμαία και η Κριμαία είναι μέρος της Ουκρανίας.

[...] Η ιδέα της αναπαράστασης μιας γειτονιάς του Μεσολογγίου έχει ξεπε­ραστεί από καιρό, καθώς όλη η ταινία χει πια ξεπεράσει την εξάρτηση της από τόπους και χρόνο και ονόματα και αναζητά και κερδίζει τον δικό της τό­πο και τον δικό της χρόνο και τα δικά της ονόματα. Ο ξένος απέραντος τό­πος που μας κυκλώνει, η ξένη γλώσσα, τα ξένα πρόσωπα, με βοήθησαν να μπω οριστικά σ' αυτό το υπερβατικό κλίμα που από την αρχή αναζήτησα.

ΤΟ 1991 Ο ΝΙΚΟΣ ΚΟΥΝΔΟΥΡΟΣ, σκηνοθέτης του Δράκου και πολλών ακόμα σπουδαίων ταινιών, βρίσκεται για πολλούς μήνες στην Κρι­μαία, για τα γυρίσματα της ταινίας ΜΠΑΫΡΟΝ. Στέλνει συστηματικά γράμ­ματα στη νεαρή γυναίκα του Σωτηρία. Γράμματα ερωτικά, μεγάλης τρυ­φερότητας και ομορφιάς, στο πλαίσιο της καλλιτεχνικής δημιουργίας του στον ξένο τόπο, με τις μεγάλες αγωνίες για το καλλιτεχνικό όραμα και τις προσδοκίες του.

Στο διάστημα αυτό, τον Αύγουστο, γίνεται το πραξικόπημα εναντίον του Γκορμπατσόφ και ακούει τα ελικόπτερα που τον ψάχνουν νύχτα στο δάσος της Κριμαίας. Ανάμεσα στα ντεκόρ της ταινίας γίνεται η ταφή, από τούς κατοίκους του χωριού, ενός δεκαεπτάχρονου κοριτσιού άγνω­στων γονιών που το σκότωσαν εγκληματίες. Στο περιβάλλον της Γιάλτας όπου έζησε ο Τσέχοφ, ο Κούνδουρος αναπολεί τούς Ρώσους συγγραφείς πού διάβασε μικρός - Ντοστογιέφσκι, Τολστόι, Aντρέγιεφ. Σκέφτε­ται τον πρόσφατα χαμένο αδελφό του Ρούσσο και τις απώλειες στενών του φίλων.

Απορώ καμιά φορά πώς μπορώ ακό­μα να συντηρώ με τόσο πάθος το μίσος μου για τα ίδια πράγματα που πρωτομίσησα στα πρώτα εφηβικά μου χρό­νια, παιδί του πόλεμου και της Κατοχής και των στρατοδικείων και της τυφλής βίας, μεγαλωμένος με όνειρα και ορά­ματα και πείσμα ατέλειωτο. Μιλάω για πείσμα και να σου πάλι μπροστά μου ο Ρούσσος, ο πρώτος πεισματάρης, αλύ­γιστος, ασυμβίβαστος με όλους και με όλα, σε πόλεμο με το σύμπαν και με τον εαυτό του, καβγατζής εκεί πού χώ­ραγε κι εκεί που δεν χώραγε, να πα­λεύει μια ζωή με εχθρούς και ανεμόμυλους.

Έξω βρέχει σιγανά και όμορφα, είναι 17 του Σεπτέμβρη, βράδυ, και σ' αγαπώ πολύ και δεν ξέρω τί να την κάνω την αγάπη μου...
Ο « Byron » θέλει να είναι ένα τρα­γούδι, μια ελεγεία για την απελπισία και για το θάνατο, ένα δοξαστικό στην αγωνία του ανθρώπου να τα βγάλει πέρα με τη ζωή του και με τις ζωές των άλλων. Μια ταινία ευφρόσυνη μέσα στη θανατερή με­λαγχολία της κι ακόμα διασκεδαστι­κή, καθώς δείχνει ανθρώπους να παίζουν άλλους ανθρώπους, με δε­ξιοτεχνία και ταλέντο και κέφι και όλα τέλος πάντων τα πανάρχαια καμώματα των μάγων και των πα­πάδων και των θεατρίνων. Είμαι αισιόδοξος και γεμάτος χαρά και περηφάνια για την ταινία που χτίζε­ται εδώ, στερεή σαν τοίχος, τούβλο στο τούβλο, πέτρα στην πέτρα. Σε σκέφτουμαι συνέχεια, όλες τις ώρες πού ή φούρια της δουλειάς μ' αφήνει να σκεφτώ.


Παρασκευή 17 Φεβρουαρίου 2017

Δελτίο τύπου | ΤΟ ΑΓΡΥΠΝΟ ΜΑΤΙ του Sheridan Le Fanu


SHERIDAN LE FANU

ΤΟ ΑΓΡΥΠΝΟ ΜΑΤΙ


ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ : ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΖΑΧΑΡΙΑΔΟΥ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ: ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΚΟΥΛΙΖΑΚΗ


Εκδόσεις ΑΓΡΑ, Φεβρουάριος 2017
Αριθμός σελίδων : 128,  Τιμή : 10,90  Ευρώ
ISBN: 978-960-505-254-6




Ο ΣΕΡΙΝΤΑΝ ΛΕ ΦΑΝΥ είχε πολλούς θαυμαστές – ανάμεσά τους και αρκετούς επιφανείς ομοτέχνους του. Ο M. R. James ισχυριζόταν ότι « κατορθώνει να εμπνέει τον μυστηριώδη τρόμο καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον συγγραφέα », ενώ ο Henry James διατεινόταν ότι οι ιστορίες του ήταν « το ιδανικό ανάγνωσμα για μεταμεσονύχτιες ώρες σ’ ένα σπίτι στην εξοχή » – διατυπώσεις που ιχνογραφούν απλώς το περίγραμμα μιας απαράμιλλης αφηγηματικής και εικονοπλαστικής ικανότητας στην υπηρεσία μιας προσωπικής ποιητικής του τρόμου, που στηρίζεται στην υποβλητικότητα και πάλλεται από έναν γνήσιο όσο και παράδοξο λυρισμό με μεταφυσικές προεκτάσεις.
Το Άγρυπνο μάτι είναι από τις πλέον χαρακτηριστικές ιστορίες του Λε Φανύ και από τις πλέον αριστοτεχνικές όσον αφορά την κλιμάκωση της υφέρπουσας απειλής και τη συντριπτική επικράτησή της έναντι της λογικής και τελικά της ζωής του ήρωα. Ο Μπάρτον, άνδρας ορθολογιστής, με περιπέτειες και εμπειρίες, αποφασίζει στο Δουβλίνο να προσχωρήσει στο ρεύμα μιας κοινωνικά αποδεκτής κανονικότητας – να κατασταλάξει, να συνάψει γάμο με μια νεαρή κυρία, να ενσωματωθεί. Τα σχέδιά του ανατρέπονται όταν ένα βράδυ ακούει βήματα να τον ακολουθούν – βήματα που δεν τον εγκαταλείπουν έκτοτε και που φαίνεται να ανήκουν σ’ έναν (πραγματικό ή φανταστικό; ) διώκτη, αποφασισμένο να τον κυνηγήσει μέχρι τέλους και να γίνει η νέμεσή του για ένα σφάλμα που διαπράχθηκε στο παρελθόν και παραμένει έως τη λύση του δράματος ανεξιχνίαστο.
Όμως, ακόμα και όταν ο συγγραφέας παραχωρεί μια ενδεχόμενη ερμηνεία, λίγα πράγματα μπαίνουν στη θέση τους και ποτέ δεν καθησυχαζόμαστε στ’ αλήθεια : κάτι ελλοχεύει εκεί έξω και πιθανότατα δεν μας είναι ανοίκειο, ξένο. Βρισκόμαστε σίγουρα κάτω απ’ τον αστερισμό της αμφισημίας.


ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Ο JOSEPH SHERIDAN LE FANU (1814-1873) θεωρείται από πολλούς κριτικούς ως ο σπουδαιότερος συγγραφέας αγγλικών ιστοριών φαντασμάτων. Στις ιστορίες αυτές, προϊόν της παρακμάζουσας αγγλοϊρλανδικής κουλτούρας κατά τις αρχές και τα μέσα του δέκατου ένατου αιώνα, ο Λε Φανύ συνοψίζει καλύτερα από οποιονδήποτε από τους συγχρόνους του τους φόβους και τους τρόμους που μπορεί να στοιχειώνουν το ευαίσθητο άτομο.
Οι λόγοι για την υπεροχή του είναι πολλοί. Υπήρξε ικανότατος τεχνίτης του λόγου, και το έργο του έχουν θαυμάσει πολύ διαφορετικοί μεταξύ τους κριτικοί και συγγραφείς, όπως ο V. S. Pritchett και ο H. P. Lovecraft. Με κανέναν απ’ όσους επηρέασε με τη δουλειά του –τον M. R. James (στις δικές του ιστορίες φαντασμάτων), τον Bram Stoker (στον Δράκουλα), ακόμη και τη Charlotte Brontë (στην Τζαίην Έυρ)–, δεν μοιράστηκε τόσο αποτελεσματικά μια τέτοιου τύπου συνενοχή και εκλεκτική συγγένεια όπως με τον Henry James, ιδιαίτερα όταν φτάνει στην καρδιά του απαστράπτοντος σκότους που είναι Το στρίψιμο της βίδας. Και παρόλο που έζησε και δημιούργησε στη βικτωριανή εποχή, τα έργα του ήταν από πολλές απόψεις μη βικτωριανά : οι ιδέες του κοιτάζουν πίσω, στη μεγάλη παράδοση των υπερφυσικών διηγήσεων του Ρομαντισμού, αλλά και μπροστά, στη σύγχρονη εποχή.
Ζούσε σαν ερημίτης, ιδίως μετά το θάνατο της γυναίκας του, εμπνεόταν από τους εφιάλτες που έβλεπε, έγραφε από το σούρουπο ώς την αυγή και εξαιτίας του νυχτερινού τρόπου ζωής του απέκτησε το προσωνύμιο « ο Αόρατος Πρίγκιπας ».

ΕΙΚΟΝΑ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ
Τελωνείο, Δουβλίνο, 19ος αι.
Classic Image / Alamy Stock Photo


Πέμπτη 16 Φεβρουαρίου 2017

Δελτίο τύπου | Ο ΕΡΩΤΑΣ ΤΟΥ ΠΟΙΗΤΗ / DICHTERLIEBE του Heinrich Heine


HEINRICH HEINE

Ο ΕΡΩΤΑΣ ΤΟΥ ΠΟΙΗΤΗ
DICHTERLIEBE

ΕΙΚΟΣΙ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ
ΤΟΥ
ROBERT SCHUMANN


ΠΡΟΛΟΓΟΣ – ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ : ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΚΑΨΑΛΗΣ

ΔΙΓΛΩΣΣΗ ΕΚΔΟΣΗ



Εκδόσεις ΑΓΡΑ, Φεβρουάριος 2017
Αριθμός σελίδων : 64 , Τιμή : 8,00 Ευρώ
ISBN 978-960-505-272-0


Οι Εκδόσεις Άγρα, με αφορμή τις δύο συναυλίες στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών με τον κύκλο τραγουδιών του Χάινε σε μουσική του Ρόμπερτ Σούμαν, εκδίδουν το πρωτότυπο κείμενο και τη μετάφραση του κύκλου Ο έρωτας του ποιητή από τον Διονύση Καψάλη. Η πρώτη συναυλία πραγματοποιήθηκε στις 22 Ιανουαρίου 2017 με τα τραγούδια στη μουσική του Σούμαν και τη μετάφραση Καψάλη. Η δεύτερη συναυλία οργανώνεται στις 24 Φεβρουαρίου 2017, όπου τα ποιήματα του Χάινε, στη μετάφραση πάλι του Δ. Καψάλη, θα παιχτούν μελοποιημένα από τους συνθέτες Δημήτρη Παπαδημητρίου, Νίκο Ξυδάκη, Τάσο Ρωσόπουλο, και Κώστα Μάκρα.
Το πείραμα αυτό πρωτοέγινε την προηγούμενη χρονιά με τον κύκλο τραγουδιών Το χειμωνιάτικο ταξίδι / Die Winterreise, με τα ποιήματα του Βίλχελμ Μύλλερ σε μουσική του Σούμπερτ και την αντίστοιχη μελοποίηση σε δεύτερη φάση από τους Έλληνες συνθέτες. Το χειμωνιάτικο ταξίδι κυκλοφόρησε πέρυσι από τις Εκδόσεις Άγρα σε δίγλωσση έκδοση με την εισαγωγή και μετάφραση του Διονύση Καψάλη και πίνακες του Κάσπαρ Ντάβιντ Φρήντριχ.


Το 1828, ο δεκαοκτάχρονος τότε Σούμαν γνωρίζει τον Χάινε στο Μόναχο. Η συνάντηση τον εντυπωσιάζει και σημειώνει : « Ένα πικρά ειρωνικό χαμόγελο έπαιζε στα χείλη του, ήταν όμως ένα αγέρωχο χαμόγελο, ένα χαμόγελο ανωτερότητας απέναντι στα ανούσια πράγματα της ζωής και περιφρόνησης για τους μικροπρεπείς ανθρώπους ». [...]
Η ειρωνεία είναι το έδαφος αυτής της αναπόφευκτης συνειδητοποίησης, είναι η βαρύτητα της ποίησης : ό,τι την κρατάει στο χώμα αλλά της δίνει και τη σωματικότητά της, ό,τι την προσγειώνει αλλά και τη μεγαλύνει στα δύσκολα πετάγματά της. [...]

Η συνολική μεταξίωση του τραγουδιού, του Lied, και η ανάδειξή του από υποδεέστερο σε αυτόνομο και υψηλό είδος τέχνης, στο οποίο η ποίηση και η μουσική επιτελούν μιαν ανέφικτη επιστροφή στην αρχετυπική τους ενότητα, έχει ως πρωτεργάτη ασφαλώς τον Σούμπερτ, κυρίως με το Χειμωνιάτικο ταξίδι / Die Winterreise του Wilhelm Müller (εισαγωγή-μετάφραση Διονύση Καψάλη, επίμετρο Dietrich Fischer-Dieskau Εκδόσεις Άγρα, 2015). Με τον Σούμαν του Έρωτα του ποιητή / Dichterliebe, η μετάβαση προς αυτό το νέο είδος τέχνης είναι πια οριστική και καταλυτική τόσο για την ποίηση όσο και για τη μουσική, αφού με τη μεσολάβηση του Χάινε υποδεικνύεται ως μόνιμη στο εξής συνοδός της λυρικής έκφρασης η ειρωνεία. Γι’ αυτό και η πολυπόθητη καταλλαγή στον ανήσυχο « έρωτα του ποιητή » έρχεται χωρίς λόγια, με τον πιανιστικό επίλογο του τελευταίου τραγουδιού, « Die alten, bösen Lieder», που αφήνει τις ειρωνικές αντιθέσεις του κύκλου μετέωρες στη μελαγχολική αμφιθυμία του τέλους. [...] – Δ.Κ.


Το ρόδο, το κρίνο, η τρυγόνα, ο ήλιος
αγάπες μου ήταν, παράδεισου αύρα,
μα τώρα αγάπη είναι μόνο για μένα
το λίγο, το φίνο, το αγνό και το ένα·
εκείνη, αγάπης ανάβρα,
και ρόδο και κρίνο, τρυγόνα και ήλιος.
Ναι, είναι παλιά ιστορία
μα πάντα νέα εδώ,
και όποιου του συμβαίνει
του σπάει η καρδιά στα δυο.
Μια λέξη μου δίνεις κρυφή,
κλαδί από κυπαρίσσι.
Ξυπνώ, το κλαδί έχει χαθεί,
τη λέξη έχω λησμονήσει.