Δελτίο Τύπου | ΟΙ ΔΑΙΜΟΝΙΣΜΕΝΟΙ του Φιόντορ Ντοστογέφσκι

ΦΙΟΝΤΟΡ ΝΤΟΣΤΟΓΕΦΚΣΙ

ΟΙ ΔΑΙΜΟΝΙΣΜΕΝΟΙ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΠΟ ΤΑ ΡΩΣΙΚΑ:

ΕΛΕΝΗ ΜΠΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

Εκδόσεις ΑΓΡΑ, Δεκέμβριος 2023

Αριθμός σελίδων : 968, Τιμή: 33,00 Ευρώ

ISBN: 978-960-505-591-2

« Το πιο μπερδεμένο και βίαιο μυθιστόρημα του Ντοστογέφσκι 

και συνάμα το πιο επιτυχημένα τραγικό».

–JOYCE CAROL OATES

« Η μεγαλύτερη επίθεση στον μηδενισμό. […]

Ένα από τα πιο εντυπωσιακά επιτεύγματα της ανθρωπότητας

–ίσως και το υπέρτατο επίτευγμα–

στην τέχνη της πεζογραφίας ». 

–RONALD HINGLEY

Ο λογοτεχνικός κόσμος του Ντοστογέφσκι είναι ταραχώδης, ανησυχητικός, καταστροφικός. Θα έλεγε κανείς ότι η «απλή ζωή» φέρνει στον συγγραφέα πλήξη. Το ενδιαφέρον του κεντρίζεται από τη στιγμή που θα εκδηλωθούν τα παράδοξα της ψυχής, από τη στιγμή που οι ήρωές του θα αφήσουν το τέρας της ψυχής να αναδυθεί και να τους τραβήξει τελεσίδικα στα βάθη της αβύσσου. Οι ήρωές του είναι «μοιραίοι», στο καλό ή στο κακό. Οι χαρακτήρες που κυκλοφορούν στα μυθιστορήματά του είναι πένητες ή άρχοντες, «ξεχασμένοι», δαιμονισμένοι, μεγάλοι αμαρτωλοί, εγκληματίες – παθιασμένοι όμως σε κάθε περίπτωση. Κι ωστόσο κανένας από αυτούς δεν είναι αποκλειστικά και μόνο πλάσμα μιας καλπάζουσας φαντασίας.

Ο συγγραφέας απλώς τους εισήγαγε στον κόσμο της μυθιστορίας και μέσω αυτής προσπάθησε να καταλάβει την ψυχή τους. Αναζήτησε τις βαθύτερες αιτίες του πάθους τους, του λόγου που ωθεί τους ανθρώπους στα άκρα, άνθρωπος των άκρων κι ο ίδιος. Ό,τι πίστεψε το πίστεψε με πάθος, ό,τι πολέμησε το πολέμησε με πάθος, ακόμα κι αν αυτό τον έφερε αντιμέτωπο με το ρεύμα και με πολλούς από τους αγαπημένους του φίλους η συνεργάτες.

Από την εισαγωγή της Ελένης Μπακοπούλου

OΤΑΝ ΤΟ 1871 ΠΡΩΤΟΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΑΝ ΟΙ ΔΑΙΜΟΝΙΣΜΕΝΟΙ, το κατεξοχήν πολιτικό και προφητικό μυθιστόρημα του Ντοστογέφσκι, θύελλα αντιδράσεων ξέσπασε στους λογοτεχνικούς και πολιτικούς (κατά κύριο λόγο στους επαναστατικούς) κύκλους της Ρωσίας. Μια τεράστια συζήτηση άνοιγε κι ένας πόλεμος κηρυσσόταν εναντίον του «μεταμελημένου» πρώην θανατοποινίτη συγγραφέα και πρώην κατάδικου της Σιβηρίας. Τα γεγονότα που βρήκαν απήχηση στο μυθιστόρημα ήταν η «υπόθεση Νιετσάγεφ», η δραστηριότητα της οργάνωσης «Λαϊκή Εκδίκηση» κι η δολοφονία από πέντε μέλη της ενός φοιτητή. Το ενδιαφέρον του Ντοστογέφσκι τράβηξαν οι ιδεολογικές και οργανωτικές αρχές των μηδενιστών, οι συνεργοί στο έγκλημα και η προσωπικότητα του αρχηγού τους Σ. Γ. Νιετσάγεφ. Το πλούσιο πραγματολογικό υλικό του το προσέφεραν η επαναστατική βιβλιογραφία, οι εφημερίδες της εποχής και τα πρακτικά της πολύκροτης δίκης –της πρώτης μέχρι τότε ανοιχτής πολιτικής δίκης–, οι απολογίες και τα πολιτικά μανιφέστα των κατηγορουμένων.

«Στο έργο που γράφω τώρα για το περιοδικό Ρούσκιι Βέστνικ εναποθέτω πολλές ελπίδες, όχι όμως από λογοτεχνική άποψη όσο από ιδεολογική. Θέλω να πω κάποιες σκέψεις μου, ακόμα κι αν χαθεί η καλλιτεχνική αξία του έργου αυτού. Με απασχολούν σοβαρά όσα έχουν μαζευτεί στην καρδιά και στο μυαλό. Δεν με πειράζει αν καταλήξει σε “κατηγορώ’’, εγώ θα τα έχω πει. Ελπίζω να έχει επιτυχία», γράφει στις 25 Μαρτίου 1870.

Δεν διστάζει παράλληλα να περιγελάσει, δηκτικότατα, τις «ουτοπίες» του Φουριέ, του Τσερνισέφσκι (που το κλασικό πια μυθιστόρημά του Τί να κάνουμε; είχε γίνει η βίβλος της ανήσυχης κι επαναστατικής νεολαίας), καθώς και μερικά ακόμα ιερά τέρατα της ρωσικής λογοτεχνίας όπως ο φίλος του Τουργκένιεφ κι ο Γκρανόφσκι.

Η ιστορία των Δαιμονισμένων εξελίσσεται με επίκεντρο την «αμφιλεγόμενη» προσωπικότητα του μηδενιστή Πιότρ Βερχοβένσκι (Νιετσάγεφ) και την αινιγματική και δαιμονική φιγούρα του Νικολάι Σταβρόγκιν («κακός... προσωπικότητα τραγική, χαρακτήρας που ξεχωρίζει εξαιρετικά με την ιδιομορφία του, αλλά χαρακτήρας ρωσικός... Τον πονάω», δηλώνει ο συγγραφέας, που βαθιά μέσα του κρύβει έναν Σταβρόγκιν – όπως υποστηρίζει στο ομώνυμο εξαιρετικό άρθρο του ο Μπερντιάγεφ). Τις δύο αυτές δαιμονικές φιγούρες πλαισιώνουν ο φιλελεύθερος-ιδεαλιστής και πατέρας του μηδενιστή, ο Στεπάν Τροφίμοβιτς, και οι «ιδεολόγοι» (Σάτοφ, Κυρίλλοφ, Σιγκαλιόφ). Και γύρω από αυτούς, τραγικές φιγούρες οι γυναίκες. Τρεις γυναίκες και ο «απόλυτος», «θανατηφόρος» έρωτάς τους για τον Σταβρόγκιν (για να μην αναφερθούμε στην άνευ όρων λατρεία που του δείχνει η κυριαρχική, αρχόντισσα μητέρα του, ο ανταγωνισμός, η στωικότητα, η περηφάνια, το πάθος των οποίων αποτελούν πλούσιο υλικό για μελέτη του γυναικείου ψυχισμού.

« Η ψυχή έχει σημασία, το πάθος της, η ταραχή της, η εκπληκτική ανάμειξη ομορφιάς και κακίας. Κι αν ξαφνικά οι φωνές μας γίνουν δυνατά γέλια, κι αν μας συνταράξει ο πιο βίαιος λυγμός, τί πιο φυσικό; – δεν χρειάζεται ούτε καν να το αναφέρουμε. […] Οι άνθρωποι είναι ταυτόχρονα κακοί και άγιοι, οι πράξεις τους ταυτόχρονα όμορφες και απεχθείς. Αγαπάμε και μισούμε ταυτόχρονα. Δεν υπάρχει κανένας ακριβής διαχωρισμός καλού και κακού, όπως έχουμε συνηθίσει. Συχνά, εκείνοι για τους οποίους νιώθουμε περισσότερη συμπάθεια είναι οι μεγαλύτεροι εγκληματίες, και οι πιο άθλιοι αμαρτωλοί μας προκαλούν τον πιο δυνατό θαυμασμό και αγάπη ».

–VIRGINIA WOOLF,

“The Russian Point of View”, 1925.

ΕΡΓΟ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ :

NIKOLAI YAROSHENKO, Φοιτητής,

λάδι σε καμβά (87 εκ. x 60 εκ.), 1881

ΕΠΙΣΗΣ ΣΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΓΡΑ